قیراط چیست و چه کاربردی دارد

اگر تا به حال به جواهرفروشی رفته باشید، حداقل یک بار، کلمه قیراط را شنیده‌اید. واژه‌ی قیراط ( به صورت قیرات هم می‌نویسند ) واژه‌ای است که عموماً افراد در جواهر فروشی‌ها و بیشتر از آن‌ها جواهر فروش‌ها با آن سر و کار دارند. قیراط واحد وزنی است که با آن وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی را بیان می‏‌کنند. به همین دلیل برای قیمت‌گذاری روی زیورآلاتی که از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی ساخته شده‌اند، قیراط بسیار مهم است. اگر شما از بین زیورآلات، عاشق خرید جواهرات هستید حتما تا کنون درگیر وزن و درخشندگی و اندازه‌ی سنگ جواهرات شده‌اید و تا حدودی از ارتباط بین سنگ‌های قیمتی با مقدار قیراط آن‌ها مطلع هستید. اگر می‌خواهید بیشتر در مورد قیراط بدانید و از رابطه‌ی بین قیراط یک سنگ با قیمت آن، بیشتر اطلاعات کسب کنید و از راهنمایی‌های اهل این حرفه، برای خرید سنگ‌های قیمتی با هر وزن و قیراطی استفاده کنید؛ باید بگوییم درست آمده‌اید! امیدواریم با خواندن این مقاله همه‌ی سوالات مبهم در مورد قیراط از ذهن شما پاک شود و بتوانید حرفه‌ای‌تر در این باره با فروشنده جواهرات یا سنگ‌های قیمتی صحبت کنید.

تاریخچه قیراط

قیراط یک واژه‌ی عربیست و عرب زبان‌ها به آن قِرّاط نیز می‌گویند. از لحاظ دستوری، قیراط، عربی شده‌ی عبارت یونانی (keration) هست. تاریخچه قیراط به زمان‌های گذشته برمی‌گردد‌. تجّار جواهر فروش در آن زمان‌ها از قیراط برای وزن کردن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی خود به خصوص الماس استفاده می‌کردند. نکته‌ی جالب این است که در گذشته، وزن هر قیراط بر حسب هر شهر، فرق می‌کرد؛ برای مثال در مکه، ربع سدس دینار بود و در عراق نصف عشر دینار!

در کشور ما واحد قیراط ( قیرات ) را معادل نیم دانق یعنی حدودا چهار دانه جو (هر جو معادل یک‌سوم نخود یعنی 64 سوت است)، می‌شناختند. بسیاری از زبان شناسان معتقدند که قیراط واژه‌ای است که از سال‌های پیش در ایران و زبان فارسی مورد استفاده قرار گرفته است چرا که در کتاب بوستان سعدی نیز این کلمه به چشم می‌خورد:

اما با گذشت زمان فرنگی‌ها واژه قیراط را از ما اقتباس کردند که به آن Carat می‌گفتند. آن‌ها هر قیراط را معادل مغز درختی به نام کاروب (carob) و یا بذر درخت مرجانی آفریقائی به نام کورا (Kuara) می‌دانستند اما چون این واحد وزن، در شهرها و کشورهای مختلف متفاوت بود از سال 1907 میلادی در اروپا و آمریکا سیستم قیراط را برابر 200 میلی گرم یا 200 سوت یا 0.2 گرم انتخاب و مورد استفاده قرار دادند.

قیراط چیست؟

همانطور که گفتیم قیراط واحد وزنی کوچکی برای اندازگیری وزن است که برای بیان وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی به کار می‌رود و با نماد ct یا kt نیز نمایش داده می‌شود. تاکید می‌کنیم که قیراط فقط برای وزن کردن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای وزن کردن مصنوعات طلا از همان واحد گرم و سوت استفاده می‌کنند. هر قیراط معادل 200 سوت است و از آنجا که هر 1000 سوت معادل یک گرم است در نتیجه هر 5 قیراط ، وزنی برابر با 1 گرم دارد یا به عبارتی دیگر هر قیراط معادل 200 میلی گرم یا 0.2 گرم یا یک پنجم گرم هست. در این صورت نیز می‌توان گفت یک قیراط ( قیرات ) معادل یک بیست و یکم مثقال و 0.007055 اُنس است. اما چرا به جای قیراط از واحد وزنی سوت استفاده نمی‌کنند؟ که در ادامه این مقاله علت آن را بیان می‌کنیم.

مطالعه بیشتر: تاریخچه الماس - الماس چیست و از کجا آمده است؟

چرا قیراط ؟

اما سوالی که پیش می‌آید این است که چرا از همان اول از واحد وزنی سوت و گرم برای وزن سنگ‌های قیمتی استفاده نمی‌کنند؟! جواب اینجاست! چراکه حتی تکه‌های خیلی کوچک برخی از سنگ‌ها مانند الماس بسیار با ارزش هستند به همین دلیل برای سنگ‌های قیمتی و یا نیمه قیمتی از واحدی کمتر از گرم استفاده می‌کنند، به همین خاطر از واحد قیراط استفاده می‌کنند، واحدی که از یک سوت بیشتر و از یک گرم کمتر است. که همچنین در خواندن و نوشتن وزن سنگ‌ها نیز استفاده از واحد وزنی قیراط برای جواهر فروشان و سنگ فروشان بسیار آسان‌تر و راحت‌تر است. برای مثال: خواندن و نوشتن 4 قیراط آسانتر از 800 سوت است.

نکته‌ی مهمی که بسیاری از افراد به آن توجه نمی‌کنند این است که واحد قیراط صرفاً بیانگر وزن یک سنگ است، نه اندازه‌ی یک سنگ! بله! این یعنی بزرگی و کوچکی یک سنگ هیچ ربطی به وزن آن ندارد و تا حد زیادی به چگالی آن بستگی دارد. مثلاً یک قیراط الماس برش خورده اندازه‌ی متفاوتی در مقایسه با یک قیراط زمرد سبز برش خورده دارد؛ ولی بیشتر افراد فکر می‌کنند اگر سنگی درشت باشد یعنی وزن آن هم بیشتر است و ارزش بیشتری دارد به همین دلیل است که یکی از ملاک‌های ارزش سنگ‌های با ارزش چگالی و وزنشان است نه اندازه‌ی آن‌ها!

همچنین در برخی از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی کوچکترین تغییری در واحد وزنی قیراط ممکن است سبب بروز اختلاف بسیار واضحی در سایز سنگ‌ها شود که حتی با چشم غیر مصلح و با دید غیر کارشناسانه نیز بتوان آن را تشخیص داد.

رابطه‌ی بین قیراط و قیمت الماس

از گذشته تا الان ارزشمندترین سنگی که هم در صنایع و هم در زیورآلات بسیار طرفدار داشته و دارد سنگ الماس است. همچنین به دلیل ویژگی‌های شگفت‌انگیزی که دارد موجب شده تا قیمت آن هم بسیار قابل توجه و کمر شکن باشد به طوری که شاید برای خرید یک حلقه سولیتر نامزدی مجبور باشید حقوق چندین ماه خود را کنار بگذارید! اما راه حل مناسب برای برقراری تناسب بین قیمت و وزن یک سنگ چیست؟! در ابتدا بهتر است بگوییم قیمت یک سنگ با ارزش رابطه‌ی مستقیمی با وزن، رنگ، درخشندگی و کیفیت آن دارد! برای مثال یک الماس یک قیراطی با کیفیت از یک الماس یک قیراطی با کیفیت کمتر گران‌تر است در نتیجه می‌توانید بین اندازه، رنگ، درخشندگی و کیفیت یک الماس تعادل برقرار کنید تا بتوانید به اندازه‌ی پولتان یک حلقه نامزدی بخرید.

همچنین بهتر است این نکته را هم بدانید که الماس‌هایی با وزن قیراط رُند بسیار گرانتر از وزن‌های دیگر هستند یعنی انگشتری با سنگ الماس یک قیراطی، بسیار گران تر از انگشتری با سنگ الماس 0.75 قیراط است و این درصورتی است که از نظر اندازه‌ی ظاهری، الماس‌ها تفاوت چندانی با هم ندارند اما همانطور که گفتیم از نظر قیمت زمین تا آسمان فرق دارند! البته دلیل آن این است که مثلا تنها فقط یک در یک میلیون سنگ قیمتی خام یاقوت سرخ استخراج شده به اندازه‌ای بزرگ هستند که بتوان با آن یک سنگ تراش خورده با قیراطی زوج یاقوت سرخ ساخت. در نتیجه این کاملا طبیعی است که به ازای افزایش هر قیراط در وزن، شما مبلغ بیشتری پرداخت کنید.

بیشتر بخوانید: الماس، پادشاه جواهرات

قیمت جواهرات تنها به قیراط ( قیرات ) بستگی ندارد، بلگه  رنگ، درخشندگی و کیفیت سنگ به کار رفته در آن، می‌تواند قیمت جواهرات را کم یا زیاد کند. از این رو دو جواهر شبیه به هم لزوماً قیمت یکسانی ندارند. به‌عنوان مثال یک پایه جواهر که از طلا ساخته شده است، می‌تواند با سنگ اتمی کار شود و یا با سنگ قیمتی درجه یک. بنابراین قیمت این دو جواهر از زمین تا آسمان با هم فرق دارند.